1
استادیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق علیهالسلام
2
کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق علیهالسلام
چکیده
موضوع مالکیت بر اراضی از دیرباز جزء پیچیدهترین مسائل اجتماعی ایران بوده است. با تبارشناسی و تحلیل تاریخی وضعیت اراضی میتوان سیر تطور مالکیت و روشهای تثبیت آن در ایران و به عبارت بهتر نظام حقوقی حاکم بر آن را اصطیاد نمود. بر این اساس به نظر میرسد که باید بین اراضی مزروعی از یک سو و جنگلها و مراتع از سوی دیگر تفاوت قائل شد. همچنین، به نظر میرسد که میتوان مشروطیت و دستورگرایی را نقطه عطفی در تثبیت مالکیت بر اراضی تلقی نمود، چه آنکه مطابق ماده 15 متمم قانون اساسی مشروطه، اصلاحات اساسی در نظام مالیاتی ایالات به وجود آمد و امتیازات شاهزادگان و روش تیولداری نسخ گردید و پس از آن در دوران پهلوی، با الزامی شدن ثبت املاک غیرمنقول، اصلاحات ارضی به وجود آمد و مناسبات ارضی در ایران را پس از قرنها تغییر داد و پس از انقلاب اسلامی نیز اعتبار واگذاری اراضی از طریق اصلاحات ارضی مورد تأیید قرار گرفت. در مورد جنگلها و مراتع نیز باید گفت که قبل از انقلاب با توجه به قراردادهای امتیاز دوران قاجار، قانونگذاران جنگلها را جزء املاک دولتی به حساب آورده بودند ولی پس از انقلاب با توجه به احتساب مراتع به عنوان مشترکات عامه، در قوانین مختلف از جمله اصول قانون اساسی و لایحه قانونی نحوه واگذاری و احیاء اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران و همچنین آییننامه آن، مورد تقنین واقع شده و تعیین تکلیف گردید.