اصل 161 قانون اساسی، «ایجاد وحدت رویه قضایی» را بهعنوان یکی از وظایف دیوان عالی کشور معرفی و به تبع آن، بهعنوان یکی از اهداف نظام قضایی قلمداد کرده است. بدیهی است که تحقق شایسته این هدف مستلزم فهم دقیق و همهجانبة آن است. بر این اساس، این نوشتار در پی طرح و پاسخ به این سه پرسش کلیدی است: وحدت رویه قضایی چیست؟ چرا باید در پی ایجاد آن بود؟ و چگونه میتوان آن را ایجاد کرد؟ در باب چیستی، به این مسئله پرداخته میشود که در مورد کدام دعاوی، چه نوع دادرسیای باید انجام شود تا بتوان از وحدت رویة قضایی سخن گفت؟ در پاسخ به چرایی، دلایل له و علیه ایجاد وحدت رویه قضایی تبیین و ارزیابی میشود. همچنین چگونگی، ابزارهای مختلف تقنینی، قضایی و اجرایی برای ایجاد وحدت رویه قضایی و مزایا و معایب آنها مورد بررسی میگیرد. پاسخ به این پرسشها با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایة مطالعات نظری و تطبیقی صورت خواهد گرفت و در نهایت ما را به این نقطه میرساند که اولاً هرگونه تلاش برای ایجاد وحدت رویه قضایی مستلزم داشتن پاسخی مشخص به مسائل بنیادینِ مربوط است. ثانیاً در خصوص برخی مسائل، دستیابی به پاسخ مشخص دشوار است.